شیعه در اسلام (کتاب)شیعه در اسلام، کتابی است که علامه طباطبائی آن را در پاسخ به درخواست عده‌ای از دانشمندان غربی؛ مانند پرفسور مورگان امریکائی و عده‌ای از شاگردان علامه برای معرفی شیعه در مغرب زمین به زبان فارسی در حدود سال ۱۳۴۵ ش تالیف نموده‌اند. ۱ - معرفی اجمالیهمان طور که گفته شد، به دلائل گوناگونی شیعه در جهان غرب مورد غفلت واقع شده بود و جامعه علمی در مغرب زمین هیچ شناخت درستی از شیعه نداشتند، تنها فرقه اسلامی را اغلب تسنن می‌دانستند و از پیروان مکتب اهل بیت علیه‌السّلام اسماعیلیه را می‌شناختند. این مهم باعث شد تا عده‌ای که به این موضوع پی برده بودند، در صدد شناساندن این مذهب صحیح و عقل گرا در جهان اقدام نمایند که تلاش یکی از شاگردان علامه طباطبائی که مسافرت‌هایی به آمریکا و اروپا داشته و از این قضیه مطلع گردیده بود، کارساز گردد و علامه بزرگوار را مجاب نموده تا اثری در خور شان این مذهب الهی تنظیم نمایند. بی شک علامه طباطبائی از استوانه‌های فکری و علمی جهان اسلام در دوران معاصر است و دیدگاه ایشان در این زمینه می‌تواند جامعیت ویژه و جایگاهی ستودنی داشته باشد، از این روست که در این سال‌های اخیر نه تنها این کتاب به زبان‌های مختلف ترجمه گردیده و حتی در دانشگاه‌های مهم دنیا تدریس نیز گردیده است، بلکه در داخل کشورمان نیز بارها تجدید چاپ گردیده و در تیراژهای بالا در اختیار اهل علم و اندیشه قرار گرفته است. ۲ - گزارش محتوامرحوم علامه طباطبائی رحمة‌الله‌علیه در این کتاب برای شناسائی شیعه به سه بخش عمده توجه کرده‌اند که عبارتند از: ۱- کیفیت پیدایش و نشو و نمای شیعه ۲- انشعابات شیعه ۳- تفکر مذهبی شیعه. ۲.۱ - بخش دومدر بخش دوم نیز اعتقادات اسلامی را در نبوت، معاد و امامت مورد بررسی قرار داده‌اند، علامه شیعه را چنین تعریف می‌کند که در اصل به معنی پیرو می‌باشد و به کسانی شیعه گفته می‌شود که جانشینی پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را حق اختصاصی خانواده رسالت می‌دانند و در معارف اسلام پیرو مکتب اهل بیت می‌باشند. ایشان زمان پیدایش مکتب تشیع را زمان حیات پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌دانند و عوامل مختلفی را باعث این نشو در میان مسلمین معرفی می‌کند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به: الف) اجابت دعوت حضرت علی علیه‌السّلام برای جانشینی پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در روزهای نخستین علنی شدن دعوت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم . ب) تصریح پیغمبر مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به عصمت و مصون بودن حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام از هر گونه خطا و اشتباه ج) کارهای شگفت انگیز حضرت علی علیه‌السّلام و ایثارگری‌های ایشان در مورد وجود مقدس پیغمبر خاتم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، مانند خوابیدن حضرت در بستر پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و مانند آن د) جریان غدیر خم که علنا پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به کل مسلمین جانشینی و خلافت حضرت علی علیه‌السّلام را بیان نمودند که هیچ جای شک و شبهه‌ای بعد از ایشان باقی نماند. علامه این فضائل حضرت امیر علیه‌السّلام را دلیلی بر تجمع عده‌ای از طالبان فضیلت در گرد حضرت علی علیه‌السّلام می‌داند و دیگر عامل مهم برای ایجاد تشیع را بکار بردن این لفظ از جانب پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مورد دوستان علی علیه‌السّلام می‌نامند. از مسائل مهم و قابل توجهی که علامه طباطبائی در این کتاب مطرح نموده‌اند، عوامل جدائی این گروه از دیگر مسلمین؛ یعنی اهل تسنن است. تحجر و عزلت شیعه در زمان بنی امیه تا قرن دهم و یازدهم هجری نیز از مطالبی است که مباحث گویائی در پیرامون آن مطرح شده است. ۲.۲ - فرقه های شیعیایشان در فصل دیگری از کتاب؛ زیدیه، اسماعیلیه، نزاریه، مستعلیه، دروزیه، مقنعه و شیعه دوازده امامی را انشعابات شیعه معرفی کرده‌اند که در مورد هر کدام به یک معرفی اجمالی و تاریخچه‌ای متناسب اشاره نموده‌اند. بحث از تفکر مذهبی شیعه و برخورد این فرقه مستقیم با کتاب و سنت بخش بعدی کتاب را به خود اختصاص داده است. ایشان عقل گرائی شیعه را از امتیازات مهم شیعه برشمرده و کوششی که شیعه برای فلسفه انجام داده‌اند و بقاء فلسفه در میان شیعه را دلیلی بر مدعای خود می‌دانند. مرحوم علامه؛ کلینی، علامه حلی، خواجه نصیرالدین طوسی، شیخ مرتضی انصاری و صدرالمتالهین شیرازی را از نوابع شیعه می‌داند که هر کدام خدمات شایان توجه و بی بدیلی را به عالم علم مبذول داشته‌اند. تمسک شیعه به طریق کشف و شهود برای رسیدن به حقائق و مبنا قرار دادن آن بر افکار و عقائد خویش سخن دیگری است، از تفکر مذهبی شیعه. ایشان طریق نفس و پرداختن به آن را که باعث خداشناسی و عرفان واقعی می‌گردد، را طریق واقعی و صحیح کشف و شهود می‌دانند. ۲.۳ - بحث توحیددر بخش اعتقادات مرحوم علامه نخست در مورد توحید سخن گفته و ضرورت خدا، وحدانیت خدا، صفات و ذات خدا، معنی صفات خدا و افعال خدا را مورد بررسی اجمالی قرار می‌دهند. در بخش نبوت نیز نبوت عام و خاص را اثبات نموده و ضرورت پیغمبر برای جوامع بشری را مسله‌ای مسلم می‌شمارند. ایشان شعور مرموز انسان را شاخه‌ای از وحی می‌دانند که قسم دیگر آن عبارت از وحی است که به انسان‌های شایسته اعطاء می‌گردد، شاهد این مدعا هم آیه ۱۶۲ سوره نساء است که می‌فرماید: انا اوحینا الیک کما اوحینا الی نوح و النبیین من بعده رسلا مبشرین و منذرین لئلا یکون الناس علی الله حجة بعد الرسل. علامه طباطبائی عصمت را بر پیامبران امری لازم و ضروری می‌دانند و فقط پیامبران اولوالعزم را صاحبان شریعت معرفی می‌نمایند. در بخش نبوت خاصه نیز به معرفی نبوت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم پرداخته و رابطه ایشان با قرآن و معجزه بودن قرآن برابر آن حضرت تبیین می‌نمایند. ۲.۴ - بحث معادبخش بعدی کتاب که در مورد معاد است، در واقع از ترکیب انسان از روح و جسم، حقیقت روح، مرگ، برزخ و قیامت بحث می‌کند. ایشان در بخش امام شناسی نیز چند محور عمده را مورد بحث قرار داده‌اند که عبارتند از معنای امام ائمه و پیشوایان اسلام و سخنی در مورد مهدی موعود عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف . در محور اول امام را چنین معرفی می‌کند که امام و پیشوا به کسی می‌گویند که پیش جماعتی افتاده رهبری ایشان را در یک مسیر اجتماعی یا مرام سیاسی یا مسلک علمی یا دینی بعهده گیرد. ایشان ائمه معصومین را افرادی مشخص شده از جانب نبی مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌دانند که به واسطه بی مهری‌های امت مورد غفلت قرار گرفتند و حکومت اسلامی که مخصوص این ذوات مقدس بود در دست غیر اهلش قرار گرفت. ۲.۵ - زندگانی دوازده اماممرحوم علامه طباطبائی در بخش‌های پایانی کتاب اجمالی از زندگی دوازده امام را ذکر می‌کند که از مهم‌ترین بخش‌های آن جنگ‌های سه گانه‌ای که امیرالمؤمنین انجام داد، صلح امام حسن علیه‌السّلام قضیه کربلا ادعیه به یادگار مانده از امام سجاد، توسعه علمی که توسط امام باقر علیه‌السّلام و امام صادق علیه‌السّلام صورت گرفت، دوران حبس امام موسی الکاظم علیه‌السّلام، قضیه ولایت عهدی امام رضا علیه‌السّلام ، برقراری نسبت فامیلی مامون به امام جواد دوران تلخ امام هادی که با شکنجه‌های روحی و جسمی متوکل همراه بود و دوره پر از خفقان امام عسگری علیه‌السّلام و بالاخره غیبت صغری و کبرای امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و بحثی خاص در مورد ظهور امام عصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف می‌باشد. ۳ - نسخه شناسیاین کتاب توسط انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در سال ۱۳۶۲ برای اولین بار در قم به چاپ رسیده است. فهرست‌هایی که در آخر کتاب آمده‌اند، عبارتند از: فهرست مطالب، فهرست آیات و فهرست اعلام. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |